Iedereen weet wel dat men in de Middeleeuwen met een ganzeveer schreef, maar hoe maak je nu zo’n pen van een veer? Het is iets meer dan alleen een puntje eraan snijden. Maar moeilijk is het niet.
Overigens tekende men ook wel met bijvoorbeeld rietpennen maar we beperken ons nu tot de veer. Goed, men neme een ganzeveer (veren van zwanen, kraaien of raven doen het ook goed). Afhankelijk van hoe fijn je wilt schrijven of tekenen bepaal je de dikte van de pen. Je ziet dat de pen van de veer van nature hol is en een stompe punt heeft.
Met een scherp mes snij je de botte punt van de pen schuin af. Als er veel merg in de holle pen zit kan je dit er een beetje uithalen. De merg kan echter ook handig zijn om straks de inkt in de holle pen vast te houden.
Vervolgens snij je in de lengterichting een reepje van de onderkant van de punt af. Je hebt nu de basis van de pen, alleen is de punt nog niet scherp. Om een scherpe punt aan de pen te krijgen en te houden moet je de veer ‘harden’.
Week de voorgesneden veren een nacht in een bakje water. Daarna steek je de veren in een bakje heet zand. Het zand moet zo heet zijn dat de natte veren sissen. Pas op dat de veren niet smelten, dus haal ze er snel weer uit! De punten zijn nu harder en minder buigzaam. Het snijden van een scherpe punt is nu eenvoudiger.
Snij nu de scherpe punt eraan door het mes op de ‘opstaande’ randjes van het u-vormige uiteinde van de pen te zetten en het mes dan naar je toe te halen.
Dit lijkt vreemd maar is echt een hele handige methode. Op middeleeuwse afbeeldingen zie je men dit ook zo doen.
Nu heb je een ganzeveer waar je prima mee kan tekenen of schrijven. Je herkent zelfs de vorm van de kroontjespen in de veer. Toch is de pen nog niet af…
.. er zit immers nog ‘baard’ of pluim aan de veer. Om er een echte middeleeuwse pen van te maken trek je de baard, tegen de richting van de pluimen pluimen in, van de pen af. Wat je over houdt is een ‘kale’ pen, met een scherpe punt, zonder pluimen.
Als je dat leuk vindt kan je het uiteinde van de baard laten zitten voor de sier.
De echte middeleeuwse pen is nu gebruiksklaar. Alhoewel wij er van overtuigd zijn dat dit de werkelijke verschijningsvorm van de pen is zien we doorgaans een heel ander beeld. In musea, op afbeeldingen en in (Hollywood)films zien we de middeleeuwer meestal schrijven met een veer met pluimen.
Zelfs op de educatieve afbeeldingen van bijvoorbeeld de Historische Canon (zie plaatje van entoen.nu) zien we een volledige witte veer.
Vergelijk je het echter met middeleeuwse afbeeldingen van schrijvers dan zie je juist dat ze kale pennen gebruiken. Toegegeven, bij sommige oudere afbeeldingen (12e-13e eeuw) zie je een deel van de pluimen zitten, maar nergens zie je een volledige veer (pluimen). Een pen met pluimen tekent ook niet lekker, het ligt niet lekker in de hand. Wanneer je tekent in een ruimte zonder glasvensters, en dat kwam in de middeleeuwen nogal eens voor, merk je bovendien dat de wind aan de pluimen van de veer gaat trekken. Uit praktische overwegingen blijkt het dus ook veel handiger om de pluimen eraf te halen. En toch zie je alle Hollywoodridders met een pluim schrijven. Kijk dus altijd kritisch naar het beeld dat mensen van de geschiedenis schetsen.
Mattheus scherpt zijn pen, 1478